Korte beschrijving/Annotatie

Studie naar de destijds omstreden behandelmethode met LSD van traumatoloog en hoogleraar psychiatrie Jan Bastiaans en de ontwikkeling van KZ-syndroom naar PTSS in de periode van 1954 tot 1987.

Tekst achterflap

In de jaren zestig werd duidelijk dat concentratiekampoverlevenden psychische klachten ontwikkelden. Dit stond bekend als het KZ-syndroom. Het was het proefschriftonderwerp van psychiater Jan Bastiaans, later hoogleraar te Leiden. Hij ging oorlogsslachtoffers behandelen met onder meer LSD, een middel dat in 1966 werd verboden. Maar enkele psychiaters, onder wie Bastiaans, kregen toestemming het middel medisch te gebruiken. Hij hoopte hiermee na de lichamelijke bevrijding van 1945 een geestelijke bevrijding te bewerkstelligen. Zijn methode was omstreden bij vakgenoten, maar niet in de media. Met uitzondering van enkele columnisten verdedigden zij medisch gebruik, ongeacht hun signatuur. Bastiaans zei er voorzichtig mee om te gaan. Patiënten zeiden er baat bij te hebben. Meer bewijs was onnodig. De dagen van de randomized trial moesten nog komen. Inclusie typeert de geschiedenis van het KZ-syndroom. Slachtoffers veranderden in getroffenen en later zelfs in betrokkenen. Aanvankelijk was de diagnose gereserveerd voor overlevenden van de Duitse kampen. Daar kwamen niet opgepakte verzetsmensen, overlevenden van de Japanse kampen, veteranen met verwerkingsproblemen, slachtoffers van Molukse gijzelingen en tweede-generatiekinderen - ook van NSB’ers - allemaal bij. Een eerste schatting van een paar duizend patiënten groeide hierdoor tot 200.000 uit. De documentaire Begrijpt u nu waarom ik huil… (1969), de discussie over de Drie van Breda, de opening van Centrum ’45 (1972), de Molukse gijzelingen (1975/1977) en de tv-serie Holocaust (1979) leidden tot uitvoerige berichtgeving hierover. De kranten droegen echter ook bij aan de uitdijing. Een door hen veel belichte oorzaak was de wens van psychiaters dat de symptomen van de klachten en niet de oorzaken (het KZ) de diagnose bepalen. Slachtoffer of dader, kampoverlevende of getuige van een auto-ongeluk: het doet er niet toe. De term KZ-syndroom verdween. De alles overkoepelende, en belangrijke verschillen wegpoetsende, posttraumatische stressstoornis (PTSS) was geboren.

Recensie/Quote

Bastiaans was veel meer dan een dwarse psychiater. Hij was nooit te beroerd om zijn mond open te trekken en werd een bekend en gerespecteerd geluid in de woelige jaren zestig en zeventig. Leo van Bergen schreef in Bevrijd een boeiend portret van Bastiaans én van de roerige decennia waarin schuldbesef en slachtofferschap centraal kwamen te staan. Om nooit meer te verdwijnen.

Slogan/Promotie

De destijds omstreden traumapsycholoog Jan Bastiaans (1917-1997) staat vanwege zijn pionierswerk met onder meer het hallucinerend middel LSD weer volop in de belangstelling nu het werkende bestanddeel MDMA, bekend van partydrugs als XTC, tot opzienbarende resultaten leidt bij de behandeling van getraumatiseerde oorlogsveteranen. In dit boek wordt Bastiaans betekenis beschreven aan de hand van mediaberichten over een periode van drie decennia. Daarbij wordt tegelijkertijd de ontwikkeling geschetst van het KZ-syndroom tot wat nu een posttraumatische stressstoornis (PTSS) heet.

Biografie

Leo van Bergen (Venlo, 1959) is medisch historicus en auteur van een groot aantal publicaties over de militair medische geschiedenis. Zijn bekendste boek 'Zacht en Eervol. Lijden en sterven in een grote oorlog' (1999) werd in het Engels vertaald en geldt als een standaardwerk. Voorts publiceerde hij onder meer 'Onder stervenden' (2014) en 'Pro Patria et Patienti. De Nederlandse militaire geneeskunde 1795-1950' (2019).

Inhoudsopgave

Inleiding 1 Eerste berichtgevingen over de kampziekte en het proefschrift van Bastiaans 2 De aandacht neemt toe 3 Het psychoanalytisch congres te Amsterdam in juli 1965 4 Over LSD en de omgekeerde bewijslast 5 De film Begrijpt u nu waarom ik huil… 6 De Werkgroep-kampsyndroom 7 De komst van de postconcentratiekampsyndroomkliniek 8 De Drie van Breda 9 De uitzending van Begrijpt u nu waarom ik huil… 10 De invloed van de Drie van Breda-discussie 11 De bouw van de postconcentratiekampsyndroomkliniek 12 De opening van Centrum ’45 13 Het oorlogssyndroom en kritiek op alsook lof voor LSD-gebruik 14 De eerste Molukse gijzelingen: Wijster en Amsterdam 15 Een eerste deukje in het imago 16 4 Mei 1977 17 Bovensmilde en De Punt 18 Goed en fout 19 De tv-serie Holocaust 20 Kritiek op de hulpverlening 21 Het verhaal gaat door 22 Het Oostindisch kampsyndroom 23 De nazorg onder vuur en de gijzeling te Teheran 24 Financiële en medische sores 25 Het boek Mensen bij Gijzelingen 26 Het eindspel

Details